
Tura:Ha ka rai ba ka sorkar ban kyntiew ïa ki paidbah ha ki nongkyndong bad ban pynkhlaiñ ïa ki lad jingkamai, ka Sorkar Meghalaya ka la sdang ban pynlait paidbah haduh T.19 klur kum ki pisa kyrshan sha ki Producer Groups (PGs) lyngba ka skhim FOCUS (Farmers’ Collectivisation for Upscaling Production and Marketing Systems). Na kane ka jingpynlait pisa, T.8 klur la ai sha palat 4,600 ki seng ha Garo Hills marwei, kaba dei ka dak kaba khraw ha ka thong jong ka sorkar ban pynlong ïa ki jingim nongkyndong kiba laitluid bad lah ban shaniah ha lade.

La pynbna ïa kane ha ka jingïalang ban sdang ïa ka jingtei ïa ka Additional Secretariat Complex ha Tura, kaba long ka sienjam kaba khraw ban pynkiew ïa ka synshar paidbah ha ki bynta bapher jong ka jylla, ha kaba u Myntri Rangbah Conrad K. Sangma u la lamkhmat ban ai ïa ki pisa ha ka jingïalang kaba la long ha Pa Togan Nengminja Sangma Athletic Stadium.
Ha ki snem ba la leit, ka skhim FOCUS ka la long kawei na ki lad ba pynkylla ïa ka rukom im ki nongshong shnong, bad ka la poi sha palat 2.1 lak tylli ki longing ha nongkyndong ha kylleng ka jylla Meghalaya, bad ka la ai haduh T.120 klur kum ka jingkyrshan pisa. Ka skhim ka kyrshan ïa ka jinglumlang paidbah jong ki nongrep hapoh ki Producer Groups bad ai T.5,000 ïa uwei-pa-uwei u dkhot na ka bynta ki kam rep kaba trei hok kum ha ka rep sniang, rep syiar, bad ki ba rep ha ki jingthung bapher.
Naduh ba la sdang, ka FOCUS ka la kyntiew shibun ki shnong ha Garo Hills bad Khasi-Jaintia Hills, bad ka la pynrung jingmyntoi ha kylleng ka jylla. Ha ka jingïakhein lang, la pynlait sha ka T.120 klur sha palat 22,000 Producer Groups, kaba la iarap ïa palat 2.1 lak tylli ki longing. Ha Garo Hills, la kyrshan ïa kumba 12,000 tylli ki PGs bad 1 lak ngut ki nongioh jingmyntoi; katba ha Khasi bad Jaintia Hills, ki 10,000 tylli ki PGs bad 1.09 lak tylli ki longïing kila ioh bynta lang. Kane ka long ka jingsngewthuh ba ka sorkar ka pyrshang ban ai jingkyrshan hok sha baroh ki bynta jong ka jylla – ban ai mynsiem ïa ka jingïatreilang, ai lad ban seng kam, bad ban pynkhlaiñ ïa ka ioh ka kot jong ki nongrep.
Kane ka jingïarap na ka bynta u snem 2025-26 ka don ka jingpynlait kaba mar T.19 klur, kaba pyni ba ka sorkar ka dang kmen ban trei na ka bynta ka ioh ka kot ha ki nongkyndong.
U Myntri Rangbah haba ai ïa ki shek ha ka jingïalang ha Tura u la ong, “Kine kim dei tang ki pisa ai da ka sorkar – hynrei ki dei ki jingtei ïa ka jingkyrmen jong ki nongrep bad ka lawei jong ka ioh ka kot jong ki nongkyndong. Ka FOCUS kam dei tang ka skhim kawei, hynrei ka dei ka thong ban kyntiew ïa ki shnong, khamtam ïa ki kynthei nongrep – kiba palat 60% na ki nongmyntoi ha kane ka skhim.”
Nalor ka FOCUS, la ai ruh T.10 klur sha ka Nokrek Midan Cluster Level Federation (CLF) hapoh Rongram Block lyngba ka Meghalaya State Rural Livelihoods Society (MSRLS), kaba iarap sha palat 1.9 lak ngut ki kynthei bad 19,000 tylli ki Self-Help Groups (SHGs) ha Garo Hills – kaba long ka sienjam kaba khraw sha ka jingroi ha ka liang ki kynthei.
Ki Producer Groups ha Garo Hills ki trei ha ki kam kum ka rep sniang, rep kait, soh jew, rep syiar bad rep tursi. Kine ki kam ki iarap ban pynmih jingbam, lad kamai bad kyntiew ïa ka kam trei kam ktah hapoh shnong.
Ha kane ka sngi, la ai ruh ka jingiarap pisa hapoh ka Climate Adaptive Community-Based Water Harvesting Project (ADB), kaba pyni ba ka sorkar ka don ka jingpyrkhat jngai halor ka jingkylla bad ka jingtrei lang ban kyntiew ïa ka ioh ka kot bad ka roi ha ki shnong.
Da kane ka jingkylla kaba la sdang, ka FOCUS ka bteng kum ka mawbah jong ka jingkyrshan, ym tang ban ai pisa, hynrei ban ai burom, ka jingkyllla, bad ka lad ban roi ki para-longïing ha kylleng ka jylla.
Phi don ban ong eiei?